«Όποιος Ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά»
Ο Ρήγας Φεραίος, ο επονομαζόμενος Βελεστινλής, θεωρείται ο εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Το πραγματικό του όνομα ήταν
Αντώνης Κυριαζής και ο ίδιος χρησιμοποιούσε ως ψευδώνυμο το Βελεστινλής,
επειδή καταγόταν από το Βελεστίνο. Αργότερα, του αποδόθηκε και το όνομα
Φεραίος, επειδή το Βελεστίνο ονομαζόταν στην αρχαιότητα Φεραί.
Αντώνης Κυριαζής και ο ίδιος χρησιμοποιούσε ως ψευδώνυμο το Βελεστινλής,
επειδή καταγόταν από το Βελεστίνο. Αργότερα, του αποδόθηκε και το όνομα
Φεραίος, επειδή το Βελεστίνο ονομαζόταν στην αρχαιότητα Φεραί.
Με αυτό το όνομα έμεινε στη ιστορία.
Ο Ρήγας ενέτασσε τα έργα του στο επαναστατικό του σχέδιο για την επανάσταση των Ελλήνων με σκοπό την αποτίναξη της απολυταρχικής οθωμανικής εξουσίας και την απόκτηση της ελευθερίας.
Ο Θούριος του Ρήγα τραγουδιέται παντού. Οι στίχοι του γίνονται έναυσμα και προτροπή για τον αγώνα της ελευθερίας. Οι πατριώτες μέσα από το τραγούδι δίνουν τον όρκο τους για την ελευθερία:
Ω Βασιλεύ του κόσμου, ορκίζομαι σε Σε,
στην γνώμη των τυράννων να μην έλθω ποτέ…
στην γνώμη των τυράννων να μην έλθω ποτέ…
Με τον Θούριο, ήθελε να ενισχύσει το ηθικό των σκλαβωμένων Ελλήνων για το δίκαιον της επαναστάσεως τους και παράλληλα να ενισχύσει την ιστορική τους αυτογνωσία με τα έργα, τα οποία τόνιζαν την ένδοξη καταγωγή τους ως απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων.
Χαρακτηριστικά είναι αυτά που γράφει ο σημαντικός ιστορικός του Ρήγα, Λέανδρος Βρανούσης, ότι «η εικόνα μόνη της, ήταν αρκετή για να ζωντανέψη το θρύλο του Μέγα Αλέξανδρου, και ν’ αναζωπυρώση την εθνική περηφάνεια και τον πατριωτικό ζήλο των υποδούλων, που πρόσμεναν με λαχτάρα ν’ αναφανή κι ανάμεσά τους ο αντάξιος απόγονος ή μιμητής του μεγάλου Μακεδόνα τιμωρός των Ασιατών και λυτρωτής του Γένους» .
Προχωρεί στη σύνταξη και έκδοση καθαρά επαναστατικών έργων και στη διάδοσή τους μέσα στην τουρκική επικράτεια. Ο κύκλος του διευρύνεται με τη διάδοση των ιδεών του, κυρίως των επαναστατικών του τραγουδιών, και φίλοι του υπάρχουν παντού, στην Πέστη, στην Τεργέστη, στην Ελλάδα.
Προχωρεί στη σύνταξη και έκδοση καθαρά επαναστατικών έργων και στη διάδοσή τους μέσα στην τουρκική επικράτεια. Ο κύκλος του διευρύνεται με τη διάδοση των ιδεών του, κυρίως των επαναστατικών του τραγουδιών, και φίλοι του υπάρχουν παντού, στην Πέστη, στην Τεργέστη, στην Ελλάδα.
Ο Ρήγας τυπώνει μυστικά στη Βιέννη τη «Νέα Πολιτική Διοίκηση», το περίφημο αυτό μανιφέστο, με το Σύνταγμά του. Οργανώνει ωα σταλούν στην Πρέβεζα τρία κιβώτια με τα 2.785 αντίτυπα του επαναστατικού του μανιφέστου, προκειμένου η Επανάσταση να γνωστοποιήσει προς όλες τις κατευθύνσεις τα κίνητρα, τις αρχές και τους στόχους της που τη νομιμοποιούν απέναντι όλων. Ο Ρήγας άφησε εντολή τα τρία κιβώτια με τα αντίτυπα να σταλούν μέσω του φίλου του και εμπόρου Ευστράτιου Αργέντη στο κατάστημα του Αντωνίου Νιώτη. Ταυτόχρονα έγραψε στο φίλο του Κορωνιό να πάει ο ίδιος να τα παραλάβει και να τα φυλάξει μέχρι να φτάσει και ο ίδιος εκεί. Ο Κορωνιός όμως έτυχε να απουσιάζει για εμπορικές δουλειές στη Δαλματία και το γράμμα του Ρήγα βρέθηκε στα χέρια του συνεταίρου του Κορωνιού, Δημήτριου Οικονόμου από την Κοζάνη. Αυτός, ορμώμενος άγνωστο από ποιες σκοπιμότητες, έσπευσε να καταδώσει τους συμπατριώτες του στην αυστριακή αστυνομία. Αυτή ενήργησε με αστραπιαία ταχύτητα. Αυστριακοί στρατιώτες συνέλαβαν τον Κορωνιό στη Δαλματία, τον μετέφεραν στην Τεργέστη και προχώρησαν σε εκτεταμένες συλλήψεις οπαδών του Ρήγα στη Βιέννη και την Τεργέστη. Έτσι, όταν ο Ρήγας έφτασε στην Τεργέστη στις 8 Δεκεμβρίου 1797, τα κιβώτια βρίσκονταν ήδη στα χέρια της αυστριακής αστυνομίας και ο ίδιος συνελήφθη και άρχισαν αμέσως οι ανακρίσεις. Ο υπουργός της αστυνομίας στη Βιέννη το βράδυ της 13 Δεκεμβρίου προχώρησε στις πρώτες συλλήψεις των συνενόχων του Ρήγα. Την επομένη ενημέρωσε τον αυτοκράτορα για τη συνωμοσία των Ελλήνων. Ο Ρήγας θεωρήθηκε υποκινητής της όλης κίνησης και εχθρός της Αυστρίας. Πρώτον, γιατί σκόπευε να κηρύξει την επανάσταση εναντίον της Τουρκικής αυτοκρατορίας, της οποίας η Αυστρία ήθελε την ακεραιότητα, μέχρις ότου μπορέσει η ίδια να καταλάβει τα τμήματα των τουρκικών εδαφών που την ενδιέφεραν, και δεύτερον, γιατί ο Ρήγας ήθελε να δημιουργήσει μια δημοκρατία. Μαζί με επτά συντρόφους του παραδόθηκε στην Τουρκική κυβέρνηση, με συνοδεία ισχυρή αστυνομική φρουρά στις 27 Απριλίου 1798 από τις φυλακές της Βιέννης ως το Σεμλίνο, τον τελευταίο μεθοριακό σταθμό, και τελικά στις 10 Μαΐου του 1798 στον πασά του Βελιγραδίου, όπου κλείστηκαν στη σκοτεινή φυλακή του πύργου της Neboisa και για 40 ημέρες υπέμειναν τα μαρτύρια στα οποία τους υπέβαλαν οι βασανιστές τους.
Στις 24 Ιουνίου 1798 τους στραγγάλισαν και πέταξαν τα άψυχα κορμιά τους στο Δούναβη, ενώ διέδωσαν προς τα έξω ότι είχαν δραπετεύσει. Πρόσφατες πληροφορίες που προέρχονται από ένα χειρόγραφο του Λασσάνη μας πληροφορούν ότι πεθαίνοντας φώναξε στο στραγγαλιστή του: «Λύσσαξε Τούρκε δεν εξαλείφεις ημάς και τον σπόρον της ελευθερίας, οι εκδικηταί μας γλήγορα θ` αναβλαστήσωσι!». Ο μαρτυρικός θάνατος του, και των συντρόφων του, άφησε πίσω του το γόνιμο επαναστατικό σπόρο, ο Θούριος ύμνος έγινε το τραγούδι ενός ολόκληρου λαού και ο σπόρος της λευτεριάς που έριξε γρήγορα βλάστησε και έφτασε στην κορύφωσή του με την Επανάσταση του `21…
Όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο Ρήγας: «΄Οταν η Διοίκησις βιάζη, αθετή, καταφρονή τα δίκαια του λαού και δεν εισακούει τα παράπονά του, το να κάμη τότε ο λαός ή κάθε μέρος του λαού επανάστασιν, να αρπάζη τα άρματα και να τιμωρήση τους τυράννους του, είναι το πλέον ιερόν από όλα τα δίκαιά του, και το πλέον απαραίτητο από όλα τα χρέη του».
Ο Θούριος του Ρήγα Φεραίου 2 αιώνες μετά, στην Ελλάδα των μνημονίων και της υποδούλωσης είναι πιο επίκαιρος από ποτέ.
